ΡΕΠΟΡΤΑΖ ΗΜΕΡΙΔΑΣ «Τζουμέρκα 1881-1940: Ο μετασχηματισμός μιας ορεινής περιοχής»
Μια πολύ ενδιαφέρουσα και πετυχημένη Ημερίδα ιστορικού περιεχομένου
πραγματοποιήθηκε στις 5 Αυγούστου 2023, στο Συνεδριακό Κέντρο Πραμάντων, από την
Ιστορική και Λαογραφική Εταιρεία Τζουμέρκων. Ο τίτλος της ημερίδας ήταν «Τζουμέρκα
1881-1940: Ο μετασχηματισμός μιας ορεινής περιοχής».
Εισηγητές της ημερίδας ήταν καταξιωμένοι Ηπειρώτες Ιστορικοί, Κοινωνιολόγοι και
Αρχαιολόγοι, οι οποίοι αγαπάνε τα Τζουμέρκα και ερευνούν τις ιστορικές, οικονομικές και
κοινωνικές συνθήκες της περιοχής των Τζουμέρκων, καθώς οι περισσότεροι απ’ αυτούς
κατάγονται ή έχουν ρίζες από τα Τζουμέρκα. Οι ομιλητές ήταν ο Ηλίας Γ. Σκουλίδας,
Ιστορικός, Επίκουρος Καθηγητής Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, ο Βαγγέλης Τζούκας, Δρ.
Κοινωνιολογίας-ΣΕΠ Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, η Κωνσταντίνα Ζήδρου,
Αρχαιολόγος, Υπ. Δρ. Αρχαιολογίας Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και ο Θεόδωρος Κ. Σιόντης
,Ιστορικός, Δρ. Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.
Η Πρόεδρος κ. Ερασμία Ζαβιτσάνου, αφού καλωσόρισε τους ομιλητές και τους
παρευρισκομένους, παρουσίασε σε γενικές γραμμές το ιστορικό πλαίσιο στο οποίο θα
κινηθούν οι ομιλητές, αναφέρθηκε στους στόχους της Ι.Λ.Ε.Τ. και τόνισε το σκοπό της
Ημερίδας, που είναι η προβολή της τοπικής ιστορίας και η ανάδειξη των ιδιαίτερων
συνθηκών που διαμόρφωσαν τις κοινωνικές και ιστορικές εξελίξεις της περιόδου 1881-
1940.Η Οργανωτική Γραμματέας Χρυσούλα Αναγνώστου παρουσίασε στο κοινό τους
ομιλητές παραθέτοντας τα βιογραφικά στοιχεία, την εργογραφία και τις δημοσιεύσεις
τους .
Ο Ιστορικός κ. Ηλίας Σκουλίδας στην κατατοπιστική και ενδιαφέρουσα εισήγησή του με
τίτλο «Τζουμέρκα, ο χώρος και οι άνθρωποι» αναφέρθηκε στη γεωμορφολογία της
περιοχής, η οποία καθόρισε τον τρόπο ζωής και τις συνήθειες των κατοίκων και στο
καθοριστικό γεγονός της Ελληνοτουρκικής συνθήκης της Κωνσταντινούπολης το 1881, στη
χάραξη των συνόρων και στην προσάρτηση της Άρτας στο ελληνικό κράτος. Αναφέρθηκε
επίσης στις οικονομικές συνθήκες που διαμόρφωσαν την επαγγελματική ενασχόληση των
κατοίκων, στο ιδιοκτησιακό καθεστώς που κυριαρχούσε στην περιοχή την περίοδο της
οθωμανικής κυριαρχίας και στις συνθήκες που διαμορφώθηκαν μετά την απελευθέρωση
σχετικά με τη γαιοκτησία.
Ο Δρ. Κοινωνιολογίας Βαγγέλης Τζούκας, λόγω σοβαρών αντικειμενικών δυσκολιών
πραγματοποίησε την εισήγησή του διαδικτυακά. Στη διεξοδική και εμπεριστατωμένη
ανακοίνωσή του με τίτλο «Κράτος και κοινωνία στα Τζουμέρκα του Μεσοπολέμου»,
αναφέρθηκε στις πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες που επικράτησαν μετά
τους βαλκανικούς πολέμους, ανέπτυξε την προσπάθεια του κράτους να εντάξει τις νέες
περιοχές στο Ελληνικό κράτος, τις ιδιαίτερες συνθήκες ζωής που δημιουργήθηκαν μετά την
απελευθέρωση της Ηπείρου, τη δυσκολία των κατοίκων να προσαρμοστούν στη νέα
κατάσταση και τις δυσχέρειες μετασχηματισμού της κοινωνίας.
Έκανε λόγο για το αγροτικό ζήτημα, που δημιουργήθηκε στην περιοχή Βουργαρελίου και
Ραδοβυζίων μετά την προσάρτηση των περιοχών στο ελληνικό κράτος , αναφερόμενος στο
ρόλο των πολιτικών και οικονομικών παραγόντων αλλά και προσωπικοτήτων που
συμμετείχαν στο ιστορικό γίγνεσθαι των μεσοπολεμικών χρόνων, επεσήμανε την
προσπάθεια εκσυγχρονισμού κάποιων τοπικών κοινωνιών και ανέπτυξε το θέμα της
κυριαρχίας της βίας και της ληστοκρατίας στις ορεινές περιοχές του Ξηροβουνίου, γεγονότα
που σφράγισαν την περίοδο του μεσοπολέμου.
Η Αρχαιολόγος Κωνσταντίνα Ζήδρου στην τεκμηριωμένη και περιεκτική εισήγησή της με
τίτλο «Όψεις της οικονομικής και κοινωνικής ζωής των Τζουμέρκων στα τέλη του 19 ου και
αρχές 20 ου αι» αναφέρθηκε στην οικονομική κατάσταση της Ηπείρου στα τέλη του 19ου αι.,
στις εξελίξεις κοινωνικές και οικονομικές που διαμορφώθηκαν μετά την απελευθέρωση των
εδαφών της Ηπείρου και το τέλος των βαλκανικών πολέμων ,παρουσίασε τους τομείς της
οικονομίας που αναπτύχθηκαν σ’ αυτήν την περίοδο (κυρίως την κτηνοτροφία, τη γεωργία
στα πλαίσια της αυτάρκειας των παραγόμενων προϊόντων, την υφαντική σε
προβιομηχανικό στάδιο) και έκανε λόγο για τα είδη των επαγγελμάτων, τα οποία
εξάσκησαν οι Τζουμερκιώτες παραθέτοντας στατιστικά στοιχεία. Κλείνοντας την εισήγησή
της αναφέρθηκε στη σταδιακή μείωση του πληθυσμού και τον οικονομικό μαρασμό που
έφερε η μετανάστευση μετά το Β’ Παγκόσμιο πόλεμο και τον Εμφύλιο.
Ο Ιστορικός Θεόδωρος Σιόντης στην κατατοπιστική και εμπεριστατωμένη ανακοίνωσή
του με τίτλο «Ζητήματα γαιοκτησίας στην περιοχή των Τζουμέρκων. Η περίπτωση της
Μικροσπηλιάς» μας διαφώτισε σχετικά με το ιδιοκτησιακό καθεστώς που επικρατούσε στα
Τζουμερκοχώρια πριν και μετά τη συνθήκη του 1881, στη φορολογική εκμετάλλευση των
κατοίκων από τους ιδιοκτήτες , στους οποίους περιήλθαν οι περιοχές μετά την παρακμή της
οθωμανικής αυτοκρατορίας , στο αγροτικό ζήτημα που αναδείχθηκε στην περιοχή και στον
τρόπο εξαγοράς των ιδιοκτησιών των κοινοτήτων από τους τσιφλικάδες της περιοχής. Στην
εισήγησή του με εξαιρετική παραστατικότητα παρουσίασε τις συνθήκες εξαγοράς και
τεκμηρίωσε με έγγραφα, που ο ίδιος αναζήτησε και ερεύνησε, την εξαγορά της
Μικροσπηλιάς , του τόπου καταγωγής του.
Το δεύτερο μέρος της Ημερίδας περιλάμβανε ανάγνωση αποσπασμάτων λογοτεχνικών
κειμένων σχετικών με τη θεματική των εισηγήσεων και την ιστορική περίοδο, που
πραγματεύτηκαν οι ομιλητές. Τα αποσπάσματα προέρχονταν από το ιστορικό μυθιστόρημα
«Ιμαρέτ» του πολυγραφότατου Ηπειρώτη συγγραφέα Γιάννη Καλπούζου και από τις
«Ηπειρώτικες Περιοδείες» του Τζουμερκιώτη λογοτέχνη, φιλολόγου και μεταφραστή Γ.Κ.
Κοτζιούλα. Οι ηθοποιοί της Ομάδας Τέχνης «Βορείως» Γεωργία Παπαδημητρίου και
Γιάννης Σεντελές, Δήμαρχος Βορείων Τζουμέρκων, απέδωσαν με συγκλονιστική
παραστατικότητα τις ιδιαίτερες κοινωνικές συνθήκες ζωής των κατοίκων του Βουργαρελίου
και την προσπάθεια του Οικονομίδη να ελαφρύνει τη δυσβάσταχτη φορολογία των
ξωμάχων καθώς και τη ρεαλιστική και νατουραλιστική περιγραφή των συνηθειών, ηθών και
εθίμων και ανθρώπινων χαρακτήρων του Ξηροβουνίου κατά την περιοδεία του στο Ανώι
την περίοδο 1941-1942 αποδίδοντας ζωντανά το ύφος των συγγραφέων και το γλωσσικό
ιδίωμα της περιοχής.
Η Ημερίδα έκλεισε με ερωτήσεις προς τους ομιλητές, τοποθετήσεις, διευκρινίσεις και
δημιουργική συζήτηση.